Nos últimos once meses identificáronse case 3.500 puntos de vertedura ás canles galegas
A maioría das verteduras máis rechamantes que sofre Galicia son froito de accidentes e, como tales, son difíciles de prever. Pero os ríos da comunidade si soportan outras verteduras cuxos focos se poden identificar e erradicar, obxectivos do plan de control posto en marcha pola Consellería de Medio Ambiente no 2007, logo de elaborar un inventario que constataba a existencia de 4.590 puntos de vertedura a ríos. Desde entón, 25 técnicos da consellería traballan na inspección e identificación de focos de posible contaminación fluvial, que revisaron os lugares nos que se vertía e buscaron outros novos. De setembro do 2007 a xullo deste mesmo ano, contabilizaron 3.460 puntos de vertedura; tamén realizaron 1.275 inspeccións a instalacións. En total, foron 4.776 as actuacións levadas a cabo.
Unha das liñas de actuación de cara ao control de verteduras pasa por un cambio de papel para os municipios. Medio Ambiente e a Fegamp acordaron traballar nun novo modelo de xestión das verteduras, que implica tamén a posibilidade de sancionar por parte dos municipios. Nestes momentos estase elaborando un borrador de ordenanza que habilite aos concellos para impor multas de ata 150.000 euros. Os municipios que carezan de ordenanza de verteduras poderán asumir este documento como propio ou utilizalo como base para adaptalo ás súas propias necesidades.
Pola súa banda, a Xunta si aumentou as súas multas. Durante a presentación do Plan de Acción de Verteduras, o conselleiro de Medio Ambiente, Manuel Vázquez, ofreceu colaboración ás empresas para actualizar os seus equipos de depuración, pero tamén advertiu de que as firmas reincidentes no relativo ao incumprimento da normativa serán multadas. Nos seus primeiros tres anos, impuxo sancións por un importe global de case tres millóns de euros, unha contía que triplicou o recadado por ese concepto entre os anos 2000 e 2004. Os expedientes pasaron de 53 no 2004 a 227 no 2007.
Desde Medio Ambiente recalcan que esta liña de aplicar as sancións con maior dureza continuará. O obxectivo é que a contía económica das multas sexa da suficiente importancia como para que non lle compense pagala e non modificar a súa actitude. é dicir, se cambiar as súas instalacións para deixar de contaminar custaríalle seis mil euros pero pagar a multa só cincocentos, o que busca a consellería é que lle salga máis rendible un investimento na súa empresa que abonar a sanción.
Distintas orixes
Os ríos galegos soportan verteduras con distintas orixes. Hainos procedentes de depuradoras e de instalacións industriais, que contan con permiso para iso; nestes casos compróbase que o que se verte axústese ao especificado na autorización. Poden darse casos nos que o seu funcionamento sexa incorrecto ou insuficiente, o que pode provocar a contaminación por fecais. Tamén deben contabilizarse as verteduras que afectan ás canles debido a obras -movemento de terras ou contaminación por materiais como o cemento, por exemplo-, así como os que obedecen á actividade agrícola e gandeira, apartado na que entraría o baleirado de xurro nas augas fluviais. Ademais, os accidentes, como escapes ou roturas de tubaxes, poden acabar en verteduras aos ríos.
No apartado de inspeccións, os técnicos examinaron instalacións industriais de diversos sectores, co obxectivo de comprobar o cumprimento da autorización da vertedura, así como do correcto funcionamento do sistema de saneamento e depuración. Tamén avaliaron as instalacións depuradoras de augas residuais urbanas. Outros lugares sometidos a inspección foron os polígonos industriais e os encoros, para comprobar se se producen verteduras directamente ao auga embalsada ou chegan a través das canles. Para rematar, inspeccionaron verteduras directas non autorizados a dominio público. En total, tomáronse 1.029 mostras.
O armazón fluvial soporta un alto número de accións contaminantes
Esta semana foron troitas mortas en Vimianzo e Cuntis. A pasada, unha vertedura de xurro a un afluente do Tambre. A anterior, o envorco dun camión deixou sete toneladas de alcatrán no río Catasol, en Melide. Dúas semanas antes foi o peche de dúas praias en Alcabre (Vigo), afectadas por augas fecais debido a un atasco na rede de sumidoiros. E antes foi o río Bispo, de Bueu, tinguido de pintura azul, o corte da subministración na traída de Lalín por unha vertedura de terra ao Asneiro, gasoil en Sanxenxo e Ourense, chapapote no Ulla... Entre accidentes e verteduras, Galicia parece vivir un goteo constante de noticias sobre a contaminación das augas fluviais e o litoral.
A proliferación de verteduras obedece a diferentes causas: falta de depuración adecuada en polígonos industriais, contaminación agrogandeira e forestal, e o crecemento imparable de urbanizacións, co consecuente impacto nos ríos, son algúns dos factores.
Esta situación faise especialmente patente nos ríos. O inventario de verteduras da Consellería de Medio Ambiente cifrou no 2007 en 4.590 os puntos onde se verte, dos que 2.641 atópanse na conca Galicia-Costa. A gran maioría, 3.231, proceden de verteduras domésticas, principalmente de depuradoras; 1.056 son industriais e 303 obedecen á actividade agrogandeira.
Moito máis rechamantes son as verteduras provocadas por accidentes, como o ocorrido a última semana de xullo no río Catasol, no municipio de Melide. Un camión envorcou ao cruzar unha ponte e toda a súa carga, sete toneladas de alcatrán, foi parar ao auga. Os labores de limpeza prolongáronse varios días e conseguiuse retirar o vertido, pero o impacto no ecosistema foi notable, como testemuñan as ducias de peixes mortos que tamén se sacaron do río.
Fai dous meses tamén morreron peixes no Eume, debido a unha excesiva acidez na auga. Os estudos concluíron que a causa se localizaba nos movementos de terras da autovía Ferrol-Vilalba e esta mesma semana anunciou a apertura dun expediente sancionador ás empresas adxudicatarias, o que podería traducirse nunha multa de entre 6.000 e 30.000 euros.
Gasoil na rede de sumidoiros
En abril, ata 50.000 litros de gasoil escapáronse dunha condución subterránea dun tanque que o ADIF (Administrador de Infraestruturas Ferroviarias) utiliza en Ourense para a reposición de trens. O combustible estendeuse pola rede de rede de sumidoiros e, aínda que se freou na depuradora de Reza, non se puido evitar que parte chegase ao Miño.
Nas mesmas datas tamén se viu afectado o Ulla por unha vertedura de fuel, procedente da empresa padronesa de curtidos Picusa; un accidente provocou a saída de 2.000 litros, que foron limpados tanto por Medio Ambiente como por cuadrillas da propia firma.
Para as praias, un equivalente ao impacto visual destas verteduras supono o seu peche ao baño por mor da presenza de augas fecais. Pero non é a única contaminación que soporta o litoral: Bruxelas anunciou fai uns meses que arquivaba o expediente sobre a ría de Vigo porque a Xunta presentou un plan con «medidas efectivas para a redución» dos índices de polución nas zonas de bateas de mexillóns, aínda que a construción da nova depuradora viguesa leva atraso debido a problemas coa súa localización nos terreos previstos. Pero en xullo a UE anunciou que investigaría a contaminación na ría do Burgo e A Coruña, outra zona de marisqueo, que soporta verteduras fecais e de industrias, tanto depurados como sen depurar. Espérase que a nova depuradora de Bens palíe esta situación, do mesmo xeito que as dúas que operarán nas marxes norte e sur da ría de Ferrol.
á parte da actuación das Administracións, a Xustiza tamén interveu en cuestións de contaminación. O fiscal especializado en delitos ambientais acumula cinco tomos de documentación sobre as verteduras nas rías do Burgo e de Corcubión; o fiscal actuou a petición das confrarías de pescadores e a súa primeira conclusión é que a polución é tan «complexa e xeneralizada» que exclúe unha actuación xudicial xeneral, polo que propón traballos concretos en sitios concretos. Para reducir os niveis negativos en ambas as rías, a Xunta programou un investimento de 128 millóns de euros. O caso de Corcubión tamén chegou ao Valedor do Pobo, que se fixo eco da contaminación no seu informe do ano 2006.
Outra das actuacións da Xunta para facer fronte á proliferación de verteduras é a implantación dunha rede que informe en tempo real de calquera foco de polución e que permita detectar a presenza de augas contaminadas nos ríos de forma inmediata. Nestes momentos, a que se chamará Rede de control dá calidade dás augas e verteduras ao dominio público hidráulico, atópase en proceso de licitación. Consistirá en 38 estacións que se instalarán en 19 concas da demarcación Galicia-Costa e que enviarán, de forma automática, información que será centralizada por Augas de Galicia. Isto permitirá ter monitorizada a calidade da auga e intervir se se detectan anomalías.
Ademais, Augas de Galicia conta con datos proporcionados pola rede de seguimento da Dirección Xeral de Desenvolvemento Sostible sobre a calidade superficial da auga. Trátase de 55 puntos de mostraxe en ríos, 20 en pantanos e outros 49 en zonas costeiras. Desta forma realízase o seguimento de parámetros fisicoquímicos como a temperatura, o osíxeno e o pH. Tamén se envían mostras ao laboratorio, onde se analizan a turbidez, a concentración de nutrientes, a materia orgánica e os iones. En zonas de especial sensibilidade, como lugares nos que xa se produciron verteduras, búscanse elementos contaminantes, como fecais ou hidrocarburos. Para rematar, dous encoros, en Caldas e no Eume, controlan a situación da auga.
Rexeneración
¿Que ocorre cando xa se produciu unha vertedura? O plan de acción inclúe un apartado específico para a recuperación de zonas danadas. Ademais de limpar o río coa maior rapidez posible, sancionarase ao responsable coa multa prevista.
 |
 |
 |