Os proxectos eólicos que xurdan da inminente repartición que está a piques de efectuar a Consellería de Industria atoparanse cun novo escenario macroeconómico. Varios dos aspirantes aos muíños non cumprirían a día de hoxe os requisitos esixidos na orde ditada en marzo pasado mediante a cal convocouse o concurso. Na relación de candidatos hai decenas de empresas, galegas e foráneas, de sectores moi golpeados pola crise, como a construción e outras actividades dependentes da mesma. Na lista figuran, por exemplo, empresarios que nos últimos meses presentaron suspensión de pagos e, segundo fontes do sector, outros que están aguantando para ver se co maná eólico poden evitar ter que acollerse a un concurso de acredores. Ademais, a banca restrinxiu o crédito á eólica e só financiará o 70% dos novos parques.

No sector existe unha preocupación xeneralizada ante a posibilidade de que boa parte dos megawatts que se adxudiquen nesta orde non se poidan chegar a instalar xamais pola incapacidade técnica e económica dos seus promotores.

O decreto do 13 de decembro pasado no que se regula o aproveitamento da enerxía do vento en Galicia establece que só poderán resultar adxudicatarios aqueles candidatos que, cando se presentou a documentación, en xuño pasado, acreditasen capacidade económica para poder facer fronte aos proxectos. Para iso, os aspirantes debían demostrar na súa contabilidade fondos propios por valor de polo menos o 20% do investimento necesario. As deficiencias á hora de cumprir con este requisito foron unha das principais causas polas que o conselleiro de Industria, Fernando Blanco , viuse obrigado a atrasar a resolución, prevista inicialmente para outubro ou novembro, e que vai camiño de esgotar os prazos legais (17 deste mes).

A banca, que ata agora financiaba entre un 80 e un 100% dos parques, restrinxiu a billa dos préstamos e esixirá aos novos operadores que acheguen fondos propios por polo menos o 30% do investimento. Na práctica, isto quere dicir que un promotor que resulte agraciado no concurso, por exemplo, con 500 megawatts, deberá ter en caixa ao redor de 200 millóns de euros para pór en marcha os parques.

Fuentes do sector explican que o investimento forte, a compra de aeroxeradores, obra civil e a construción das liñas de evacuación non comezarán a efectuarse antes de dúas ou tres anos. No entanto, as empresas deberán negociar antes o financiamento dos proxectos para comezar a facer pagos inminentes como son as tramitacións administrativas, os proxectos de execución ou os depósitos de avais para poder solicitar os puntos de interconexión. Algúns operadores, que xa acudiron ás entidades financeiras para tentear as novas condicións, atopáronse cun panorama moito máis pesimista que o coñecido ata agora.

A crise dos mercados de capitais comeza a afectar a un sector, o eléctrico, que de momento parecía a salvo de quéimaa. Ademais, a banca comeza a pór en dúbida que as cocientes de rendibilidade actuais mantéñanse no medio prazo, cando se comecen a enchufar á rede os parques agora poxados. O Goberno propúxose acabar por fin co insoportable déficit de tarifa, e xa comunicou ás empresas que terán que asumir unha parte desa débeda, e unha das primeiras medidas podería ser acabar coas curmás das renovables a través da tarifa e trasladalas aos Orzamentos Xerais do Estado, como subvencións ambientais. No sector témese que esa medida sexa un paso previo ao recorte das curmás, tal e como acaba de ocorrer coa solar fotovoltaica.

Os novos parques eólicos nacen ademais con outra tara á hora de acudir a un banco: unha elevada porcentaxe inclúe fórmulas de participación pública (requisito que suma ata o 22% da puntuación no baremo) que supoñen a cesión gratuíta ao Inega de entre un 10 e un 20% da potencia adxudicada. Os promotores, xa que logo, terán que solicitar préstamos para un proxecto que pagarán na súa totalidade, pero do que só serán propietarios nun 80 ou un 90%. Ademais, boa parte das sociedades presentadas optaron por ampliar en ata un 15% estas cesións públicas en busca dunha mellor puntuación. Dun lado, un 5% da empresa caería en mans dos concellos onde se asentan os parques, algo que os concellos viñan esixíndolle á Xunta como requisito que debería ser obrigatorio, pero que Industria preferiu deixalo ao arbitrio dos concursantes.

En moitos casos, outro 5% foi posto en mans dos propietarios do chan no que se cravan os muíños. Os contratos subscritos con moitos comuneiros recibiron duras críticas desde as organizacións de montes. Algunhas empresas trataron de corrixir así este malestar, compartido en parte pola Xunta.

Para rematar, varias firmas comprometeron a cesión dun 5% adicional para Medio Rural, co obxectivo de garantir a mellora das áreas afectadas. A medida está considerada non só como unha reversión directa a Galicia dunha parte dos beneficios de explotación, senón tamén como unha aposta ambiental.

Estas cesións implican, nalgúns casos, pór ata o 30% das empresas en mans de terceiros, mentres que os créditos deberán ser afrontados polo 70% dos socios restantes. As dificultades que esta situación provocará na viabilidade financeira dos proxectos foi un dos argumentos centrais das eólicas á hora de elaborar os recursos contra o decreto da Xunta.

Entre os aspirantes ao negocio eólico que atravesan dificultades financeiras atópase Jacinto Rei, presidente de Construtora San José. O empresario galego solicitou 27 parques que suman unha potencia de 733 megawatts a través da firma Enerxías Renovables de Galicia. Ademais, forma parte do proxecto Inveravan Xestión de Investimentos, xunto con Manuel Jove, Epifanio Campo e a papeleira Ence. Pretenden 638 megawatts para construír 19 parques. A cambio, comprométense a trasladar Ence da ría de Pontevedra a outro emprazamento dentro da comunidade.

A resolución do concurso coincide coas conversacións que Jacinto Rei mantén cun sindicato de nove entidades financeiras para renegociar unha débeda de 1.200 millóns de euros (200.000 millóns de pesetas) que o construtor galego pediu prestados para comprar a inmobiliaria valisoletana Parquesol. A crise da construción e a caída en Bolsa da firma castellanoleonesa obrigou ao empresario pontevedrés a renegociar a súa débeda para evitar a suspensión de pagos.

Segundo fontes próximas a devanditas conversacións, os directivos de San José están utilizando como argumento ante os seus acredores que a súa empresa resultará beneficiada cunha importante cantidade de muíños no concurso da Consellería de Industria, polo que a sociedade gañará en viabilidade a medio prazo.

A pesar de que a resolución da poxa eólica non se coñecerá ata a próxima semana, no sector eólico galego existe o temor a que o construtor, que tamén ten intereses no negocio dos medios de comunicación, sexa agraciado coa maior parte da potencia en liza para aliviar a súa situación financeira

Os principais executivos do negocio do vento galego non paran de recibir nas últimas semanas ofertas de venda de pequenos promotores, moitos deles empresarios alleos ao sector, que en plena crise pretenden soltar lastre e facer caixa coas adxudicacións eólicas, tanto as conseguidas en reparticións anteriores como as que pretenden obter agora na poxa que ultima a Consellería de Industria.

Nalgúns casos trátase de empresarios que acoden a esta nova poxa, e que poñen á venda proxectos adxudicados polos Gobernos do PP. é o caso dun pequeno promotor, que resultou imputado pola Xustiza por supostas concesións irregulares, e que no concurso actual solicita máis de 30 megawatts, á vez que puxo á venda dúas minihidráulicas e un parque eólico polo que pide 29 millóns de euros.

O decreto que regula o negocio do vento en Galicia prohibe expresamente a compravenda de parques ata o momento en que estes estean conectados á rede eléctrica e previa autorización da consellería. No entanto, hai diferentes subterfugios para que un operador tradicional fágase cos parques doutro adxudicatario, como a entrada do primeiro no accionariado do segundo. Ademais, explica unha fonte do sector, «non se lle poden pór portas ao vento e a historia da eólica en Galicia demostra que a potencia repartida pola Xunta sempre tenderá a concentrarse en mans dos operadores especializados neste negocio».

Así o proba un estudo do sector que analiza, a partir dos plans empresariais eólicos de todas as comunidades autónomas con presenza desta enerxía renovable, a quen foron a parar orixinalmente as adxudicacións e en mans de quen quedaron ao final.

Segundo este traballo, Galicia lidera as compravendas especulativas, superada só por Aragón. As eléctricas controlan o 62% da potencia eólica operativa na comunidade, a pesar de que os sucesivos Gobernos só adxudicáronlle o 29%. A diferenza (un 33%) tiveron que ir comprala ao mercado de segunda man.

Distintos tipos de vendedores

Na lista de vendedores figuran algunhas empresas do sector, cuxa vocación orixinal era desenvolver os parques solicitados e que por razóns empresariais decidiron vender, pero maioritariamente atópanse casos de firmas alleas ao negocio eólico, que en moitos casos nin sequera chegaron a realizar a tramitación dos proxectos.

Segundo este mesmo estudo, os fabricantes de aeroxeradores conseguiron nas diferentes adxudicacións o 27% da potencia repartida, e actualmente non teñen megawatts na comunidade. Diferentes promotores (só de eólica) nacionais e internacionais resultaron agraciados pola súa banda co 13% e pasados os anos tampouco teñen muíños en Galicia. Pequenos promotores e empresas locais manteñen un 9% de cota de mercado, pero tras haber resultado adxudicatarios do 14% do total. Ata as Administracións públicas soltaron lastre eólico nestes anos, pasando dun 4% adxudicado a un 1% operativo. Respecto das construtoras e enxeñerías (entre as que o citado estudo inclúe a Acciona, un dos primeiros operadores), pasaron dun 13% nas adxudicacións ao 22% que controlan actualmente. Tamén as entidades financeiras acudiron ao mercado de segunda man: xamais resultaron beneficiadas cun só megawatt pero controlan o 5% da cota de mercado.

Unha tendencia repetida

A tendencia á concentración dun mercado moi atomizado inicialmente é unha constante en todas as comunidades cunha gran produción eólica, aínda que en Aragón e Galicia é naquelas nas que se produce unha maior diferenza entre a potencia adxudicada orixinalmente ás eléctricas e a que teñen operativa co paso do tempo. A comunidade galega supera en sete puntos á media española neste capítulo.

A comisión de valoración que puntúa os anteproxectos presentados ao concurso eólico afronta desde hoxe o tramo final dos traballos, que deberán concluír nunha semana, para que o conselleiro de Industria poida asinar a orde de repartición o día 17. A comisión, presidida polo director xeral de Industria, Anxo Calvo, está formada con outros seis membros da citada consellería (Carmen Brun, xefa de servizo de Renovables; José Antonio Domínguez, subdirector de Recursos Minerais; Mónica Velasco, directora de Servizos Xerais do Inega; Antonio Dourado, xefe de área de Renovables; César Concheiro, subdirector de Enerxía, e Juan Álvarez Carril, director do Inega), xunto con representantes de Medio Ambiente (Salvador García, subdirector de Avaliación Ambiental), Medio Rural (Claudio López, subdirector de Formación e Transferencia Tecnolóxica) e Política Territorial (Rosario Ponte, subdirectora de Réxime Xurídico).

Un grupo de traballo formado por tres representantes de Industria (Brun, Domínguez e Velasco) encargouse ata agora de analizar os anteproxectos, e espérase que esta semana fagan unha proposta ao resto da comisión. A principal disputa está na posibilidade, recollida na orde que convoca o concurso, de que se autoricen parques fose do plan sectorial en vigor ?foi aprobado polo PP e nel fíxanse as áreas onde se poden instalar os muíños?, supeditados a que as zonas en que se atopan sexan incluídas no futuro plan sectorial que prepara a consellería. De ser así, o departamento que dirixe Fernando Blanco arríscase ao voto en contra do resto das consellerías presentes na comisión (que en calquera caso non sería vinculante, por atoparse en minoría), así como a posibles recursos xudiciais das eólicas.

No entanto, a orde de marzo abre esa posibilidade, polo que a repartición soa nas zonas do plan sectorial podería carrexar outro rosario de recursos por promotores que sentan prexudicados. No sector eólico especúlase coa posibilidade dunha solución salomónica, segundo a cal repartiríanse só os megawatts que caian no plan vixente e esperaríase a ter o novo plan para adxudicar o resto. Fuentes próximas á comisión de valoración aseguraron descoñecer esta posibilidade, pero a cualificaron de «coherente».