Neste asunto do proxecto da mina de Corcoesto (Cabana), cando o debate se establece en termos de rendibilidades, economías e emprego, hai algúns aspectos culturais que non se aprecian. Menos aínda se falamos de racionalidades, neste mundo posindustrial e insustentabel. As empresas e as instancias que defenden a mina non dan entendido a contundente reacción social fronte aos proxectos de explotación, atribuíndoa a intereses da oposición política. Dous asuntos de orde cultural axudan a entendelo na súa profundidade; un ten que ver coa memoria política e o outro coa memoria dos sentidos. Empecemos por este último e chamémoslle paisaxe. A relación deste país coa paisaxe nunca é negociable, nin cando algúns afirman, con razón, aquilo de que «a paisaxe non se come». Pensémolo ben, non se come pero alimenta. ¡E tanto! Aos galegos vennos alimentando dende que todos os que hoxe vivimos como tal temos uso de razón. De Rosalía para acó, xeración tras xeración, ninguén pode vivir como galego sen esa especial relación coa paisaxe. Por iso o colega e amigo Rafael Crecente, impulsor do Laborate (Laboratorio do Territorio-USC), pregúntase que escollerían os galegos se tiveran que elixir entre renunciar ao idioma ou á paisaxe do país. Pensádeo ben. Con que credes que se identificaría máis a maioría da sociedade galega de verse na obriga hipotética de ter que renunciar a un destes dous elementos de identidade. Si, eu tamén penso o mesmo.
A idea de paisaxe nace historicamente co nacionalismo, sexa nos Campos de Castilla, ou nas Orillas del Sar. Explicouno ben M. López Sández usando a Rosalía, Otero e Ferrín. Entre nós está tamén na Lanzada de Valle-Inclán, no Cecebre de Fernández Flórez ou no Bueu de Torrente Ballester. Xa que logo, para galeguistas, esquerdistas, libertarios ou falanxistas, a paisaxe é o país, independentemente da cor política ou ideolóxica. Na emigración a iso súmase a gastronomía como materialización da morriña: aló onde non pode importarse a paisaxe pero pódese facer o caldo, por así dicilo. Da memoria falaremos outro día, abonde con dicir canda Simon Schama que a paisaxe constrúese «tanto cos estratos da memoria como cos das rochas».
Dificilmente pode combaterse pois a sensación, a memoria sensitiva e a lóxica dos sentidos, coas armas da razón. Aínda menos en tempos de crise coma estes. A paisaxe, como espazo recoñecible e querido, púidose destruír pola forza no franquismo ou polo engado do progreso na democracia. Pero sempre pagando literalmente un alto prezo porque a paisaxe agocha ademais unha natureza transformada da que vive a xente, como ocorre coa maior explotación gandeira de Galiza, sita precisamente en Corcoesto. Coincidencias estas que unen dous imaxinarios potentes que son un: agro e paisaxe. Non todo é romanticismo, ideoloxía, literatura nin sensación. En todo caso e nesta conxuntura, sen forza non democrática capaz de imporse e sen expectativas de mellora que o xustifiquen, o empeño por facer de Corcoesto unha mina temo que é un esforzo baldeiro. É cuestión de sentimento, non de razón.